طرحواره محرومیت هیجانی
در یونان باستان، افسانه‌ای دل‌نشین اما غم‌انگیز از دختری زیبا به نام اِکو (Echo) روایت می‌شود. اکو، دختری بود که تنها قادر به تکرار کلمات آخر دیگران بود و هرگز نمی‌توانست حرف دلش را بگوید. او عاشق نارسیسوس شد، مردی که شیفته تصویر خودش در آب بود و هرگز متوجه حضور و عشق اکو نشد. “اکو از شدت عشق و دیده نشدن، ذره‌ذره محو شد. تنها پژواک صدایش در کوهستان‌ها باقی ماند؛ صدایی که فقط کلمات دیگران را تکرار می‌کرد و هرگز از خودش چیزی نمی‌گفت. این افسانه، داستانی تلخ از نادیده گرفته شدن، شنیده نشدن و بازماندن از ابراز عواطف است؛ داستانی که شاید در زندگی بسیاری از ما به شکلی متفاوت تکرار شود.
طرحواره محرومیت هیجانی (Emotional Deprivation Schema)، دقیقاً همان پژواک نادیده گرفته شدن است که در اعماق روان ما لانه می‌کند و بر کیفیت روابط و زندگی ما سایه می‌افکند.“.
آیا شما هم گاهی حس می‌کنید اکوی درونتان فریاد می‌زند اما کسی او را نمی‌شنود؟ بیایید با هم به عمق این طرحواره و نشانه‌های آن بپردازیم و راه‌هایی برای التیام این زخم کهنه پیدا کنیم.
طرحواره محرومیت هیجانی: وقتی قلب شما در انتظار یک نوازش است!
طرحواره محرومیت هیجانی (Emotional Deprivation Schema)، یکی از الگوهای فکری و رفتاری ناسازگار است که در دوران کودکی شکل می‌گیرد و بر نحوه درک ما از روابط و نیازهای عاطفی‌مان در بزرگسالی تأثیر می‌گذارد. افرادی که دچار این طرحواره هستند، معمولاً باور دارند که نیازهای عاطفی اصلی‌شان توسط دیگران برآورده نمی‌شود، درک نمی‌شوند، یا اینکه کسی واقعاً آنها را نمی‌بیند و نمی‌شنود. این احساس محرومیت می‌تواند شامل کمبود درک (Lack of Understanding)، توجه (Attention)، همدلی (Empathy)، محبت (Affection)، یا حتی حمایت (Support) باشد.
این طرحواره اغلب از تجربیات اولیه زندگی ناشی می‌شود؛ جایی که والدین یا مراقبان اصلی، به دلایل مختلفی نظیر ناآگاهی، مشغله زیاد، یا مشکلات عاطفی خودشان، نتوانسته‌اند به اندازه کافی به نیازهای عاطفی کودک پاسخ دهند. در نتیجه، کودک به این نتیجه می‌رسد که جهان مکانی سرد و بی‌عاطفه است و نیازهایش ارزشی برای برآورده شدن ندارند. این باور در بزرگسالی خود را به اشکال مختلفی نشان می‌دهد و می‌تواند بر تمام روابط فرد، از دوستان و همکاران گرفته تا شریک عاطفی، تأثیر بگذارد.
افراد دارای طرحواره محرومیت هیجانی ممکن است در بیان احساسات خود مشکل داشته باشند، زیرا آموخته‌اند که ابراز نیازهایشان بی‌فایده است و به نادیده گرفته شدن بیشتر منجر می‌شود. این مسئله می‌تواند منجر به احساس تنهایی مزمن (Chronic Loneliness)، غمگینی (Sadness) و ناکافی بودن (Inadequacy) شود، حتی اگر در ظاهر در میان جمع باشند و روابط متعددی داشته باشند. آنها ممکن است به ناخودآگاه، روابطی را انتخاب کنند که در آن نیازهایشان برآورده نشود، زیرا این الگو برایشان آشنا و “عادی” است.
محرومیت هیجانی چیست؟ رمزگشایی از سکوت عاطفی در روابط شما
محرومیت هیجانی، فراتر از یک احساس گذرا از تنهایی است؛ این یک الگوی عمیق و پایدار در ذهنیت فرد است که باعث می‌شود او به طور مداوم احساس کند که نیازهای عاطفی‌اش توسط افراد مهم زندگی‌اش برآورده نمی‌شود. این نیازها شامل درک و همدلی (Understanding and Empathy)، محبت و نوازش (Affection and Nurturance)، و حمایت و راهنمایی (Support and Guidance) است. وقتی فردی دچار این طرحواره است، حتی اگر در روابطی باشد که از نظر بیرونی به نظر کامل و رضایت‌بخش می‌رسند، باز هم ممکن است در درون خود احساس تهی بودن و کمبود عاطفی داشته باشد.
این احساس کمبود اغلب به صورت “سکوت عاطفی” در روابط ظاهر می‌شود. ممکن است فرد نتواند احساسات عمیق خود را با دیگران به اشتراک بگذارد یا از بیان نیازهایش خجالت بکشد، زیرا از کودکی آموخته است که این نیازها نادیده گرفته خواهند شد یا حتی مورد تمسخر قرار می‌گیرند. در نتیجه، او به جای ابراز، این نیازها را سرکوب می‌کند و به تدریج ارتباط عمیق و اصیل با دیگران را از دست می‌دهد. این سکوت عاطفی، دیوار نامرئی بین او و جهان می‌سازد و مانع از تجربه صمیمیت واقعی می‌شود.
نکته مهم در درک محرومیت هیجانی این است که لزوماً به معنای عدم تلاش دیگران نیست. گاهی اوقات، فرد در روابطی قرار می‌گیرد که طرف مقابل واقعاً تلاش می‌کند تا نیازهای او را برآورده کند، اما به دلیل طرحواره درونی (Internal Schema)، فرد توانایی پذیرش یا حتی تشخیص این تلاش‌ها را ندارد. این مانند داشتن عینکی است که همه چیز را خاکستری نشان می‌دهد؛ هر چقدر هم که جهان رنگارنگ باشد، فرد آن را به شکل واقعی نمی‌بیند. درمان این طرحواره نیازمند شکستن این چرخه و یادگیری نحوه شناسایی و پذیرش ابراز محبت و حمایت از سوی دیگران است.
آیا شما قربانی محرومیت هیجانی هستید؟ 7 نشانه پنهان را کشف کنید!
شناسایی طرحواره محرومیت هیجانی در خود، اولین گام برای رهایی از آن است. این طرحواره اغلب به صورت پنهان عمل می‌کند و فرد ممکن است سال‌ها با آن زندگی کند بدون اینکه بداند ریشه مشکلات عاطفی‌اش کجاست. در ادامه، هفت نشانه کلیدی و پنهان این طرحواره را معرفی می‌کنیم که می‌تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید آیا شما نیز قربانی این محرومیت عاطفی هستید یا خیر. این نشانه‌ها از تجربیات بالینی و تحقیقات روانشناسان برجسته مانند Jeffrey Young (بنیانگذار طرحواره درمانی) و Dr. Robin Norlock (متخصص طرحواره درمانی) برگرفته شده‌اند.
این نشانه‌ها عبارتند از:
احساس دائمی درک نشدن (Feeling Ununderstood)
شما ممکن است احساس کنید که هیچ‌کس واقعاً شما را درک نمی‌کند، حتی نزدیک‌ترین افراد زندگی‌تان. گویی زبانی متفاوت از دیگران دارید و نمی‌توانید افکار و احساسات عمیق خود را به آنها منتقل کنید. این احساس می‌تواند به تنهایی مزمن منجر شود، حتی زمانی که در جمع هستید.
ناتوانی در دریافت محبت و حمایت (Difficulty Receiving Affection and Support)
حتی زمانی که دیگران سعی می‌کنند به شما محبت کنند یا از شما حمایت کنند، ممکن است نتوانید آن را به طور کامل بپذیرید یا به آن اعتماد کنید. ممکن است فکر کنید که آنها این کار را از سر اجبار انجام می‌دهند یا اینکه محبتشان پایدار نیست.
اجتناب از صمیمیت (Avoidance of Intimacy)
شما ممکن است از روابط عمیق و صمیمی فرار کنید، زیرا از آسیب دیدن یا ناامید شدن می‌ترسید. این اجتناب می‌تواند به شکل حفظ فاصله عاطفی، یا حتی انتخاب شرکای عاطفی‌ای باشد که خودشان هم از صمیمیت گریزان هستند.
احساس گرسنگی عاطفی (Emotional Hunger)
علیرغم روابط موجود، شما دائماً احساس می‌کنید که به چیزی بیشتر نیاز دارید که هرگز به دست نمی‌آید. این احساس گرسنگی عاطفی باعث می‌شود که هرگز به طور کامل سیراب نشوید و همیشه به دنبال تأیید و محبت از بیرون باشید.
باور به اینکه نیازهای شما بی‌اهمیت هستند (Belief That Your Needs Are Unimportant)
شما ممکن است به این نتیجه رسیده باشید که نیازهای عاطفی شما ارزشی ندارند و بیان آنها فقط باعث آزار دیگران یا ناامیدی خودتان می‌شود. این باور ریشه‌دار باعث می‌شود که نیازهایتان را سرکوب کنید.
شکایت‌های فیزیکی بدون دلیل مشخص (Unexplained Physical Complaints)
گاهی اوقات، محرومیت هیجانی می‌تواند خود را به شکل دردها و بیماری‌های فیزیکی بدون علت مشخص نشان دهد. بدن ما راهی برای ابراز دردهای روانی دارد و احساسات سرکوب شده می‌توانند به مشکلات جسمی منجر شوند.
انتخاب شرکای عاطفی سرد یا بی‌تفاوت (Choosing Cold or Indifferent Partners)
به صورت ناخودآگاه، ممکن است جذب افرادی شوید که از نظر عاطفی در دسترس نیستند یا نمی‌توانند نیازهای شما را برآورده کنند. این انتخاب به نوعی تأیید کننده طرحواره شماست و چرخه محرومیت را ادامه می‌دهد.
نشانه‌های طرحواره محرومیت هیجانی: از سرما تا نادیده گرفته شدن!
طرحواره محرومیت هیجانی (Emotional Deprivation Schema) خود را به شکل‌های مختلفی نشان می‌دهد که درک و شناسایی آنها برای آغاز روند بهبودی ضروری است. این نشانه‌ها نه تنها در روابط عاطفی، بلکه در تعاملات روزمره با دوستان، خانواده و حتی همکاران نیز قابل مشاهده هستند. این الگوهای رفتاری و فکری، غالباً ریشه در تجربیات اولیه کودکی دارند و فرد را در یک چرخه تکراری از احساس ناکافی بودن و نادیده گرفته شدن گرفتار می‌کنند.
یکی از بارزترین نشانه‌ها، احساس “سرما” یا “خشکی” عاطفی در روابط است. فرد ممکن است در روابطی قرار بگیرد که علیرغم حضور فیزیکی طرف مقابل، احساس تنهایی عمیقی داشته باشد. گویی یک دیوار نامرئی بین او و دیگران وجود دارد که مانع از برقراری ارتباط عمیق و گرم می‌شود. این حس می‌تواند در واکنش به عدم ابراز محبت کافی، شنیده نشدن حرف‌ها و احساسات، یا عدم همدلی از سوی طرف مقابل باشد. این سرما باعث می‌شود که فرد به تدریج از ابراز احساسات خود دست بکشد و به درون خود پناه ببرد.
همچنین، احساس “نادیده گرفته شدن” یک نشانه محوری دیگر است. فرد دارای این طرحواره ممکن است دائماً احساس کند که نظراتش، احساساتش و حتی حضورش برای دیگران بی‌اهمیت است. این حس می‌تواند ناشی از تجربیاتی باشد که در آن نیازهایش به طور مکرر نادیده گرفته شده‌اند، یا زمانی که تلاش کرده تا ارتباط برقرار کند اما با بی‌تفاوتی یا رد شدن مواجه شده است. این احساس نادیده گرفته شدن می‌تواند به مرور زمان به عزت نفس (Self-esteem) فرد آسیب زده و او را از تلاش برای برقراری ارتباط با دیگران باز دارد. این مسئله، چرخه محرومیت را تقویت می‌کند و فرد را در تنهایی بیشتری فرو می‌برد.
ریشه‌های محرومیت هیجانی: چرا برخی از ما حس “کمبود” داریم؟
طرحواره محرومیت هیجانی، ریشه‌های عمیقی در دوران کودکی دارد و اغلب از تجربیات اولیه فرد با مراقبان اصلی‌اش نشأت می‌گیرد. این طرحواره یک شبه شکل نمی‌گیرد، بلکه نتیجه یک الگوی مکرر و پایدار از عدم برآورده شدن نیازهای عاطفی کودک است. درک این ریشه‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا با همدلی بیشتری به خود و دیگران نگاه کنیم و چرخه‌های آسیب‌زا را بشکنیم.
مراقبت ضعیف
یکی از ریشه‌های اصلی این طرحواره، “عدم کفایت مراقبت عاطفی” در دوران کودکی است. این به این معنی نیست که والدین عمداً کودک را دوست نداشته‌اند، بلکه به دلایل مختلفی ممکن است نتوانسته‌اند به نیازهای عاطفی او به اندازه کافی پاسخ دهند. این دلایل می‌تواند شامل مشغله زیاد والدین، افسردگی یا مشکلات عاطفی خودشان، نداشتن آگاهی کافی در مورد نیازهای عاطفی کودک، یا حتی باورهای فرهنگی و تربیتی باشد که ابراز احساسات را “ضعف” می‌دانند. در چنین محیطی، کودک یاد می‌گیرد که نیازهایش مهم نیستند یا ابراز آنها بی‌فایده است.
نادیده گرفته شدن
ریشه دیگر می‌تواند “تجربه مکرر نادیده گرفته شدن یا رد شدن” باشد. اگر کودک بارها تلاش کند تا نیازهایش را ابراز کند (مثلاً برای در آغوش گرفته شدن، شنیده شدن، یا دریافت توجه) و به طور مداوم با بی‌تفاوتی، نادیده گرفته شدن یا حتی تنبیه مواجه شود، به این نتیجه می‌رسد که جهان مکانی امن برای ابراز احساساتش نیست. این تجربیات، این باور را در او نهادینه می‌کنند که “من شایسته محبت و توجه نیستم” یا “نیازهای من بی‌اهمیت هستند”. این باورها، پایه‌های طرحواره محرومیت هیجانی را در بزرگسالی بنا می‌نهند و باعث می‌شوند که فرد حتی در روابط سالم نیز احساس کمبود عاطفی داشته باشد.
الگوی ناکارآمد
در نهایت، “فقدان الگوی مناسب برای ابراز عواطف” نیز می‌تواند در شکل‌گیری این طرحواره نقش داشته باشد. اگر والدین خودشان در ابراز و دریافت عواطف مشکل داشته باشند و الگوی سالمی برای صمیمیت عاطفی ارائه ندهند، کودک نیز نمی‌آموزد که چگونه نیازهای عاطفی خود را به شیوه‌ای سالم ابراز و برآورده کند. این فقدان الگو، باعث می‌شود که فرد در بزرگسالی نیز در برقراری ارتباطات عمیق و رضایت‌بخش عاطفی دچار مشکل شود و حس “کمبود” را تجربه کند.
تله محرومیت هیجانی: چگونه روابط عاطفی شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
طرحواره محرومیت هیجانی مانند یک تله نامرئی عمل می‌کند که می‌تواند روابط عاطفی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و او را در چرخه‌ای از ناکامی و ناامیدی گرفتار کند. این تله، نه تنها بر نحوه دریافت محبت و حمایت تأثیر می‌گذارد، بلکه بر انتخاب شرکای عاطفی و نحوه تعامل فرد در رابطه نیز اثر می‌گذارد. درک مکانیسم این تله، اولین گام برای رهایی از آن است.
یکی از اصلی‌ترین تأثیرات تله محرومیت هیجانی بر روابط، “انتخاب ناخودآگاهانه شرکای سرد یا بی‌تفاوت” است. فردی که با این طرحواره زندگی می‌کند، به دلیل آشنایی با احساس نادیده گرفته شدن، ممکن است به صورت ناخودآگاه جذب افرادی شود که از نظر عاطفی در دسترس نیستند یا نمی‌توانند نیازهای او را برآورده کنند. این انتخاب، چرخه محرومیت را تأیید می‌کند و به نوعی به فرد “اثبات” می‌کند که “من شایسته دریافت محبت نیستم”. این الگو، اگرچه دردناک است، اما برای فرد “آشنا” و قابل پیش‌بینی است.
تأثیر دیگر این تله، “ناتوانی در بیان نیازهای عاطفی و یا پس زدن محبت” است. افرادی که با طرحواره محرومیت هیجانی زندگی می‌کنند، اغلب در ابراز نیازهای خود مشکل دارند. آنها ممکن است از ترس رد شدن یا ناامید شدن، نیازهایشان را سرکوب کنند و به جای بیان مستقیم، به شیوه‌های غیرمستقیم و ناکارآمد متوسل شوند. از سوی دیگر، حتی زمانی که محبت یا حمایت از سوی شریک عاطفی ارائه می‌شود، ممکن است نتوانند آن را به طور کامل بپذیرند یا به آن اعتماد کنند، زیرا باورهای درونی‌شان به آنها می‌گوید که این محبت واقعی نیست یا پایدار نخواهد بود. این مسئله، منجر به یک دور باطل می‌شود که در آن، هر دو طرف رابطه احساس ناکامی می‌کنند.
زندگی با طرحواره محرومیت هیجانی: رنجی خاموش که باید آن را شناخت!
زندگی با طرحواره محرومیت هیجانی، اغلب به معنای تحمل یک رنج خاموش (Silent Suffering) و درونی است که از دید دیگران پنهان می‌ماند. این رنج، نه با فریاد و اشک، بلکه با احساس تهی بودن، تنهایی مزمن، و ناتوانی در برقراری ارتباط عمیق و اصیل با دیگران خود را نشان می‌دهد. این طرحواره، مانند یک سایه، بر تمام جنبه‌های زندگی فرد سایه می‌افکند و کیفیت روابط، انتخاب‌های شغلی و حتی حال روحی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شناخت این رنج خاموش، اولین و مهم‌ترین گام برای التیام آن است.
یکی از ابعاد این رنج خاموش، “احساس تنهایی مزمن، حتی در حضور دیگران” است. فردی که با طرحواره محرومیت هیجانی زندگی می‌کند، ممکن است در محیط‌های شلوغ یا روابط اجتماعی فعال باشد، اما در درون خود احساس انزوا و جدایی عمیقی داشته باشد. این احساس ناشی از این باور است که هیچ‌کس واقعاً او را نمی‌فهمد یا به عمق وجود او نفوذ نمی‌کند. این تنهایی، می‌تواند به تدریج به افسردگی (Depression) و اضطراب (Anxiety) منجر شود، زیرا فرد راهی برای برقراری ارتباط عمیق و تخلیه هیجاناتش پیدا نمی‌کند.
رنج دیگر، “ناتوانی در ابراز خود واقعی (Inability to Express True Self)” است. افراد دارای این طرحواره، ممکن است دائماً نقاب بر چهره داشته باشند و سعی کنند تصویری از خود نشان دهند که فکر می‌کنند دیگران آن را می‌پذیرند. آنها از ترس رد شدن یا دیده نشدن، از بیان افکار و احساسات واقعی خود پرهیز می‌کنند. این عدم اصالت، به مرور زمان به حس ناکافی بودن (Inadequacy) و از دست دادن هویت (Loss of Identity) منجر می‌شود. شناخت این رنج خاموش و پذیرش آن، به فرد این امکان را می‌دهد که قدم در مسیر خودشناسی و التیام بگذارد و راهی برای ابراز خود واقعی‌اش پیدا کند.
محرومیت هیجانی در عشق: وقتی دیده نشدن تبدیل به عادت می‌شود!
طرحواره محرومیت هیجانی، در روابط عاشقانه به اوج خود می‌رسد و می‌تواند به شکل‌های بسیار دردناکی خود را نشان دهد. در این روابط، جایی که انتظار عمیق‌ترین سطح صمیمیت و درک را داریم، احساس دیده نشدن می‌تواند به عادتی تلخ تبدیل شود که پایه‌های رابطه را سست می‌کند. وقتی این طرحواره فعال است، عشق ورزیدن و عشق دریافت کردن، به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود.
یکی از سناریوهای رایج در روابط عاشقانه، “انتخاب شرکای عاطفی‌ای که توانایی ارضای نیازهای هیجانی را ندارند” است. فردی که با طرحواره محرومیت هیجانی زندگی می‌کند، به دلیل الگوهای درونی‌اش، ممکن است به طور ناخودآگاه جذب افرادی شود که از نظر عاطفی سرد، دور، یا مشغله‌ای هستند و نمی‌توانند محبت و حمایتی را که فرد به آن نیاز دارد، ارائه دهند. این انتخاب، به نوعی بازتأییدکننده باور درونی فرد است که “من شایسته محبت نیستم” و چرخه محرومیت را تداوم می‌بخشد. این وضعیت می‌تواند به مرور زمان به ناامیدی و دلسردی عمیق در رابطه منجر شود.
علاوه بر این، “تبدیل نادیده گرفته شدن به یک عادت” در روابط عاشقانه، یکی از تلخ‌ترین پیامدهای این طرحواره است. فرد ممکن است به تدریج به این وضعیت عادت کند و حتی احساسات و نیازهای خود را سرکوب کند، زیرا باور دارد که بیان آنها بی‌فایده است یا فقط به درد بیشتری منجر می‌شود. این عادت، می‌تواند به سکوت و فاصله عاطفی در رابطه بدل شود. شناسایی این عادت و تلاش برای شکستن آن، نیازمند آگاهی عمیق و اراده برای تغییر است. تنها با شکستن این چرخه، می‌توان به سمت روابطی سالم‌تر و رضایت‌بخش‌تر گام برداشت.
چگونه از چرخه محرومیت هیجانی خارج شویم؟ گام‌های عملی برای التیام!
خروج از چرخه محرومیت هیجانی، یک سفر دشوار اما ممکن است که نیازمند خودآگاهی، تلاش و کمک حرفه‌ای است. این فرآیند به معنای تغییر الگوهای فکری و رفتاری ریشه‌دار است که در طول سالیان متمادی شکل گرفته‌اند. با این حال، با برداشتن گام‌های عملی و پیوسته، می‌توان زخم‌های ناشی از این طرحواره را التیام بخشید و به سمت روابطی سالم‌تر و رضایت‌بخش‌تر حرکت کرد.
گام‌های عملی برای رهایی از محرومیت هیجانی:
1. شناخت و پذیرش طرحواره (Schema Recognition and Acceptance)
اولین و مهم‌ترین گام، شناخت و پذیرش این است که شما یک طرحواره محرومیت هیجانی دارید. این به معنای درک ریشه‌های آن در گذشته و تأثیر آن بر زندگی کنونی شماست. پذیرش به معنای تسلیم شدن نیست، بلکه به معنای دیدن واقعیت است تا بتوانید آن را تغییر دهید.
2. شناسایی نیازهای هیجانی خود (Identifying Your Emotional Needs)
بسیاری از افراد دارای این طرحواره، حتی نمی‌دانند نیازهای عاطفی واقعی‌شان چیست. برای خروج از این چرخه، باید لیستی از نیازهای عاطفی خود تهیه کنید؛ نیاز به درک، محبت، حمایت، همدلی، توجه و … این نیازها را با خود تکرار کنید و به آنها اهمیت دهید.
3. ابراز قاطعانه نیازها (Assertive Expression of Needs)
پس از شناسایی نیازها، باید یاد بگیرید که آنها را به شیوه‌ای قاطعانه اما محترمانه به دیگران، به ویژه به شریک عاطفی‌تان، ابراز کنید. این کار ممکن است در ابتدا دشوار باشد، اما با تمرین و تکرار، مهارت شما در این زمینه افزایش می‌یابد.”به جای اینکه انتظار داشته باشید دیگران حدس بزنند، درخواست‌هایتان را به وضوح بیان کنید.”
4. چالش با باورهای ناسازگار (Challenging Maladaptive Beliefs)
طرحواره محرومیت هیجانی با باورهای ناسازگاری همراه است؛ مثلاً “من شایسته محبت نیستم” یا “نیازهای من بی‌اهمیت هستند.” باید این باورها را شناسایی کرده و فعالانه آنها را به چالش بکشید. با شواهد جدید و منطق، نشان دهید که این باورها نادرست هستند.
5. افزایش توانایی دریافت محبت (Increasing Receptivity to Affection)
به خودتان اجازه دهید که محبت و حمایت دیگران را دریافت کنید. اگر کسی به شما محبت می‌کند، سعی کنید آن را بپذیرید و از آن لذت ببرید، به جای اینکه آن را پس بزنید یا بی‌اعتماد باشید. این کار نیازمند تمرین و باز کردن قلب شماست.
6. جستجوی روابط سالم (Seeking Healthy Relationships)
آگاهانه به دنبال روابطی باشید که در آن نیازهای عاطفی شما برآورده می‌شود. این به معنای دوری از افرادی است که از نظر عاطفی در دسترس نیستند و انتخاب شرکایی است که توانایی و تمایل به برقراری ارتباط عمیق دارند.
7. کمک متخصص (Seeking Professional Help)
طرحواره درمانی (Schema Therapy) به طور خاص برای درمان این الگوهای ناسازگار طراحی شده است. یک درمانگر متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا ریشه‌های طرحواره را کشف کنید، با آن کار کنید و الگوهای سالم‌تری را در روابط و زندگی خود ایجاد کنید. این سرمایه‌گذاری برای سلامت روان شما بسیار ارزشمند است.
شناسایی طرحواره محرومیت هیجانی در خود و دیگران: یک راهنمای جامع!
شناخت طرحواره محرومیت هیجانی، نه تنها برای خودشناسی، بلکه برای درک بهتر روابط با دیگران نیز حیاتی است. این آگاهی به ما کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری تکراری را درک کرده و با شفقت بیشتری با خود و اطرافیانمان رفتار کنیم. شناسایی این طرحواره می‌تواند به ما نشان دهد که چرا در برخی روابط احساس ناامنی یا نارضایتی می‌کنیم و چگونه می‌توانیم به شیوه‌ای سالم‌تر با این احساسات مقابله کنیم. این راهنمای جامع به شما کمک می‌کند تا نشانه‌های این طرحواره را در خود و دیگران تشخیص دهید.
تجربیات گذشته
برای شناسایی طرحواره محرومیت هیجانی در خود، به تجربیات دوران کودکی‌تان توجه کنید.”آیا احساس می‌کردید که دیگران نیازهای عاطفی شما را به طور مداوم نادیده می‌گرفتند؟ آیا والدین یا مراقبان شما در نشان دادن محبت، همدلی یا حمایت کافی ناتوان بودند؟”
به یاد بیاورید که در کودکی چه احساساتی داشتید و چگونه با این احساسات کنار می‌آمدید. همچنین، به الگوهای روابط فعلی خود دقت کنید. آیا به طور مکرر جذب افرادی می‌شوید که از نظر عاطفی در دسترس نیستند؟ آیا در بیان نیازهایتان مشکل دارید یا از دریافت محبت احساس ناراحتی می‌کنید؟ پاسخ دادن به این سوالات می‌تواند به شما در تشخیص این طرحواره در خودتان کمک کند.
توجه به دیگران
شناخت طرحواره محرومیت هیجانی در دیگران نیز نیازمند توجه و همدلی است. افرادی که با این طرحواره زندگی می‌کنند، ممکن است در برقراری ارتباط عمیق مشکل داشته باشند، از صمیمیت دوری کنند، یا به نظر سرد و بی‌احساس بیایند. آنها ممکن است به طور مکرر از احساس تنهایی یا درک نشدن شکایت کنند، حتی اگر در روابط متعددی باشند. همچنین، ممکن است در دریافت محبت و حمایت مشکل داشته باشند و به نظر برسد که تلاش‌های دیگران برای نزدیک شدن به آنها را پس می‌زنند. درک این الگوها می‌تواند به شما کمک کند تا با صبر و درک بیشتری با این افراد رفتار کنید و از قضاوت‌های زودهنگام پرهیز نمایید.
پیامدهای ناگفته محرومیت هیجانی: از افسردگی تا اضطراب پنهان!
طرحواره محرومیت هیجانی، فراتر از یک احساس نارضایتی عاطفی، می‌تواند پیامدهای عمیق و گسترده‌ای بر سلامت روان و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. این پیامدها اغلب به صورت ناگفته و پنهان عمل می‌کنند و ممکن است فرد متوجه ارتباط آنها با این طرحواره نباشد. شناخت این پیامدها، می‌تواند انگیزه قوی‌تری برای تلاش در جهت التیام این زخم‌های عاطفی ایجاد کند.
یکی از مهم‌ترین پیامدهای ناگفته محرومیت هیجانی، افزایش خطر ابتلا به افسردگی (Depression) است. “احساس مداوم تنهایی، باعث افسردگی می‌شود، خلق را پایین می‌آورد و انگیزه و لذت در زندگی را از بین می‌برد.” . فرد ممکن است احساس پوچی و بی‌معنایی کند و تصور کند که هیچ امیدی به بهبود شرایط وجود ندارد. این احساسات، نیازمند توجه و درمان حرفه‌ای هستند.
علاوه بر افسردگی، اضطراب پنهان (Hidden Anxiety) نیز یکی دیگر از پیامدهای رایج این طرحواره است. فرد ممکن است به طور مداوم نگران باشد که نیازهای عاطفی‌اش برآورده نخواهند شد یا اینکه در روابطش آسیب خواهد دید. این اضطراب می‌تواند به شکل‌های مختلفی مانند نگرانی‌های اجتماعی، ترس از صمیمیت، یا حتی حملات پانیک (Panic Attacks) ظاهر شود. همچنین، ممکن است فرد برای محافظت از خود در برابر درد ناشی از محرومیت، رفتارهای اجتنابی از خود نشان دهد که این خود می‌تواند به افزایش اضطراب منجر شود. درک این ارتباط بین محرومیت هیجانی و اضطراب، می‌تواند راه را برای درمان‌های مؤثرتر هموار کند.
معرفی کتاب‌های مرتبط با طرحواره محرومیت هیجانی از ناشران معتبر ایرانی
برای درک عمیق‌تر طرحواره محرومیت هیجانی و راه‌های مقابله با آن، مطالعه کتاب‌های مرتبط می‌تواند بسیار مفید باشد.
- نشر ارجمند: کتاب “طرحواره درمانی: راهنمای عملی برای متخصصان و مراجعان” نوشته Jeffrey E. Young و Janet S. Klosko با ترجمه حمیدرضا آتش‌پور و همکاران. این کتاب، منبع اصلی در زمینه طرحواره درمانی است و به طور مفصل به معرفی طرحواره‌ها، از جمله محرومیت هیجانی، و روش‌های درمان آنها می‌پردازد.
- نشر قطره: کتاب “زندگی خود را دوباره بیافرینید” نوشته Jeffrey E. Young و Janet S. Klosko با ترجمه مهدی قراچه داغی. فصل مربوط به طرحواره محرومیت هیجانی در این کتاب بسیار آموزنده است.
- نشر نی: کتاب “شفای زندگی” نوشته لوئیز هی با ترجمه گیتی خوشدل. اگرچه این کتاب به طور خاص به طرحواره‌ها نمی‌پردازد، اما بر اهمیت باورهای ناخودآگاه و تأثیر آنها بر سلامت روان تأکید دارد و می‌تواند در درک الگوهای فکری مرتبط با محرومیت هیجانی مفید باشد.
- نشر دانژه: کتاب “نیمه تاریک وجود” نوشته دبی فورد با ترجمه زهرا رحیمی. این کتاب به بررسی جنبه‌های پنهان شخصیت ما می‌پردازد و می‌تواند به درک بهتر مکانیسم‌های دفاعی و رفتاری ناشی از طرحواره محرومیت هیجانی کمک کند.
- نشر رشد: کتاب “روانشناسی روابط عاطفی” نوشته رابین استرنبرگ با ترجمه مهدی دهستانی و همکاران. این کتاب به بررسی جنبه‌های مختلف روابط عاطفی می‌پردازد و می‌تواند درک عمیق‌تری از نیازهای عاطفی و چالش‌های مربوط به محرومیت هیجانی در این روابط ارائه دهد.